Covid-19 salgınında ‘Hemşirelik Haftası’

İzmir Ekonomi Üniversitesi (İEÜ) Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Filiz Öğce, koronavirüsle mücadeleden de örnekler vererek, “Hemşirelik Haftası” nedeniyle bir mesaj yayınladı. Prof. Dr. Öğce, mesajında şu ifadelere yer verdi:

“Dünya Sağlık Örgütü, 2020 yılını hemşire ve ebe yılı ilan ederken, COVID-19 enfeksiyonunu öngörmemişti. Ancak üstünde durduğu, dünyanın ve üzerinde yaşayan insanların sağlığının korunması ve sürdürülmesinde tüm sağlık profesyonelleri gibi ebe ve hemşirelerin ne kadar önemli olduğunun hatırlanması, farkındalığın arttırılmasıydı.

Atatürk’ün dediği gibi, “Geçmişini bilmeyen geleceğine yön veremez.” Sağlığımız adına buna ne kadar önem veriyoruz bir hatırlayalım. 1918’de üç dalga halinde yaşanan ve dünya genelinde en az 50 milyon insanın ölümüyle sonuçlanan İspanyol gribi olarak adlandırılan salgının üstünden bir asır geçti. Buna rağmen normalde cansızken hayat bulduğu ve canlının yaşamını sonlandırabilecek güce sahip olan viruslerle mücadelede, insanoğlunun teknolojide gelinen son noktada, ne kadar yetersiz kaldığını üzülerek gördük. Aynı zamanda sağlığa verilen önem ve değerin hafife alınmasının bedelini de acı haberlerle günbegün hatırlamaktayız. Bu yazının kaleme alındığı tarihte COVID-19 enfeksiyonu, 185 ülkede üç buçuk milyondan fazla insana bulaşmış, 250 binin üzerinde de ölüme yol açmıştır.

İspanyol gribinin yoğun yaşandığı yerlerden biri olan St. Louis Kent Konseyi, Eylül 1918’de aldığı doğru karantina tedbirlerini erken rehavete kapılarak, kasım ayında kaldırınca salgının yeniden alevlenmesiyle can kaybı artmıştı. Tarihte St. Louis rehaveti olarak adlandırılan bu olayın unutulmaması ve ders alınarak enfeksiyona sıfır tolerans gösterilmesi gerekiyor.

Sağlığın önemi kadar sağlık çalışanlarına verilmesi gereken değer ve saygı da unutulmamalıdır. COVID-19 pandemisiyle birlikte gerek sağlığın korunmasında gerek hastalık sürecindeki tedavi ve bakımın sağlanmasında, sağlık ekibinin önemli bir üyesi olan hemşirelik mesleği de ön plana çıktı. Florence Nightingale 1860 yılında hemşireliği, “Hastayı iyileştirmek için hasta çevresini düzenleme ve iyileştirme eylemi” olarak tanımlamıştır. Bu iyileştirme eylemi, insanın var olduğu sürece bilim ve teknolojiyle harmanlanarak ilerleyecek ender mesleklerdendir. Bu sırada rehavete kapılıp tolerans gösterilmemesi gereken bir konu da hemşireliğin lisans eğitimiyle kazanılması, lisansüstü eğitimiyle de taçlandırılması gereken bir meslek olduğudur. 

Hemşirelik kendi branşları olan ayrı bir disiplindir ki, bu salgında yoğun bakım hemşireliğinin bilgi, deneyim ve sorumluluk adına ne kadar önemli olduğu bir kez daha anlaşılmış oldu. Benzer şekilde bir acil hemşiresi, bir ameliyathane hemşiresi, bir psikiyatri hemşiresi; bir çocuk, bir kadın sağlığı ve halk sağlığı gibi her bir alana özel kanıta dayalı eğitim alan hemşireler, üniversite mezuniyetlerinin üzerine yüksek lisans eğitimi ile kendi çalışmalarını bilime kazandırmaktadır. Bizler, hemşirelik mesleğinin akademisyenleri, dernek yöneticileri ve idarecileri olarak ara ara basında gündeme gelen, bu eğitimin lise düzeyine indirgenmesinin yeterli olacağı ya da hemşire açığının kapatılmasında yararlanılabileceği söylemlerini üzüntü ve kaygıyla izliyoruz. Henüz kendi sorumluluğunu alamayacak yaş ve olgunluktaki birine, hastaların sorumluluğunu yüklemenin ağırlığı tezat bir durum oluştururken, üniversite eğitimiyle gelinen nokta ne yazık ki küçümsenmeye çalışılmaktadır. Sağlık alanında lisans eğitimiyle kazanılan bilginin güncellenmesi, eleştirel ve kritik düşünme, araştırma yapılması ve kanıt temelli uygulamalardan ödün verilmemelidir.

COVID-19 salgını sürecinde DSÖ, 50'den fazla ülkede en az 23 bin sağlık çalışanının enfekte olduğunu ancak bunların kaçının hemşire olduğunun, enfeksiyonlar ve ölümlerin sistematik bir kaydının bulunmadığını açıkladı. Uluslararası Hemşireler Konseyi-ICN de yaptığı açıklamada; dünya genelinde yeterli Kişisel Koruyucu Ekipman bulamadığından salgınla mücadele sırasında hayatını kaybeden hemşirelerin ayrıntılı bilgilerini istediklerini; bunun politik olarak hiçbir ülke ya da yönetimi suçlamak için değil, yola devam ederken gerekli tedbirlerin alınması açısından gerektiğini belirtmiştir. Bununla birlikte dünyanın her yerinde hemşireler ve diğer sağlık çalışanları pandemiyle savaşta gösterdikleri özveriler karşısında alkışlanmış ve basında sağlık iş gücüne ne kadar değer verildiği yer almıştır. Ancak alkışlar sustuğunda, övgüler durduğunda tüm ülkelerin sağlık sistemlerine dürüst bir şekilde bakmaları gerektiği unutulmamalıdır. Tüm dünyada ekonomik durgunluk nedeniyle hükümetler bazı hizmetlerin finansmanında zor kararlar almak durumunda kalacaktır. Bu pandemi, sağlık fonlarının lüks olmadığını ve dünya liderlerinin sağlık hizmetlerini uygun bir şekilde finanse edip desteklemeleri gerektiğini göstermektedir.

Sağlık ordusunun ön safhasında kuvvet çarpanı olarak aktif görev alan hemşireler, hayata dokunmanın sorumluluğunu, hayatlarından fedakarlık yaparak, empati kurarak, şefkat göstererek ve bilgileriyle bakım vererek taşımaktadır. Bunların karşılığını da dokundukları hayatların sevinciyle alırlar. Tüm sağlık camiasının Hemşirelik Haftası kutlu olsun.”